دوری از سرزنش و ملامت نوجوان

سرزنش و ملامت نوجوانان و جوانان بسیار خطرناک است و آتش لجاجت آن‌ها را شعله‌ور می‌کند. علی(ع) گفته‌اند: الافراط فی الملامه یشب نیران اللجاج «زیاده‌روی در سرزنش و ملامت باعث افزایش لجاجت و سرکشی خواهد شد» در مورد دیگری نیز می‌فرمایند: «لاتکثرن العتاب فانه یورث الضغینه و یدعوا الی البغضاء» سرزنش را زیاد مکن چون کینه و دشمنی را برمی‌انگیزد.[1]

11/5- پرهیز از تحمیل عبادت

یکی از معضلات تربیتی والدین که اثر معکوس بر روح و روان فرزندان می‌گذارد مسأله تربیت دینی اجباری است که در برخی خانواده‌های مذهبی صورت می‌پذیرد. در افغانستان والدین مذهبی بیشتر از اهرم اجبار و الزام برای مذهبی بار آوردن فرزندان استفاده می‌کنند. ملاامام مسجد که عهده‌دار تربیت دینی کودکان می‌باشد، تنبیه و خشونت را وسیله متدین بار آوردن کودکان قرار می‌دهند. آنان بازی‌های کودکان را محدود می‌سازند و برخی بازی‌ها را مقدمه قمارباز شدن کودکان در آینده دانسته و با آن به شدت برخورد می‌کنند. در دوران طالبان برای دینی ساختن جامعه با زنان به شدت برخورد می‌شد. اثرات این نوع برخوردها این خواهد بود که افراد نسبت به دین بدبین شده و ره گمراهی در پیش گیرد.

برخی از والدین، صبح هنگام نماز را با کتک کاری و فحاشی آغاز می‌نمایند، برای بیدار ساختن فرزندان سروصدا راه می‌اندازند، در حالی که می‌شود به تدریج و به آرامی بچه‌ها را برای نماز بیدار کرد. و اگر هم بیدار نشدند نیازی نخواهد بود که شدت عمل به خرج دهند. زیرا برای بیدار کردن اجباری دلیلی وجود ندارد. خوب است در این مورد به رفتار امام خمینی ره توجه داشت: امام خمینی رحمه الله علیه کسی است که یک شب نماز شب شان ترک نشده است، در عین حال حتی یک صبح، برای نماز صبح کسی را بیدار نکرده‌اند.[2]

مـردى بـا آن کـه پـدرش از مـؤمنان بود، خدا و معاد را انکار مى کردوبه هیچ یک از اصول و فروع مذهبى پاى بند نبود. شخصى از او پرسید: چه شده است که با داشتن چنین پدر مؤمن و با تقوایى، تو چنین از آب در آمدى ؟ مـرد جـواب داد: اتـفـاقـا پدرم باعث شده است که چنین باشم . یادم مى‌آید زمانى که هنوز کودک نـوپـایـى بـودم، هر سحر، پدرم با زور مرا از خواب بیدار مى‌کرد تا وضو بگیرم و مشغول نماز و دعا شـوم. ایـن کـاراو آن قـدر بـر مـن سنگین و طاقت‌فرسا مى‌آمد که کم‌کم از عبادت و نماز متنفر گردیدم و با آن که سال ها از آن ماجرا مى گذرد، هنوز به هیچ یک ازمقدسات و معتقدات مذهبى، علاقه‌اى ندارم .[3]

کودکان و نوجوانان، با مشاهده اجبارها و الزام‌های اجتماعی نیز، ممکن است نگرش‌ها و رفتارهای پیش بگیرند که در دنیای پیشرفته امروزی سالم به نظر نمی‌رسد؛ مثلاً در برخی کشورهای عربی و آفریقایی، تعداد زیادی از دانشجویان، در مورد زنان کارمند نگرش منفی دارند. در برخی کشورها مثل افغانستان کار به جایی می‌رسد که نه تنها زنان به خانه ها فرستاده می‌شوند حتی دیده‌شدن چهره، شنیدن صدای آنها جرم به حساب می‌آید. بدیهی است که وقتی کودکان در این شرایط بزرگ شدند، بدون آنکه دلیلی داشته باشند، به شیوه قالبی قبول خواهند کرد که نصف جامعه در خانه‌ها زندانی شوند و کشور به جایی برسد که از آن به عنوان یک کشور عقب‌مانده، صاحب میلیون ها کارگر آواره در سراسر جهان، مرکز کشت و قاچاق مواد مخدر، فقر و گرسنگی نام برده شود.[4]