نوجوان هرچه در جمع خانواده خوش و خوشنود باشد، خانواده برایش ارج و ارزش پیدا می‌کند. باید خانه و خانواده را پذیرنده او و خوشایند او کرد. این انتظار که او خودش را برازنده‌ی قالب‌های موجود خانواده کند، نشدنی است. دوران تغییر و بالیدن اوست و کارهایی هم که دنبال آن‌ها است متغییرند و رشد می‌کنند[1]
زندگی در محله‌هایی که تراکم جمعیت در آن‌ها زیاد است، فشار فوق العاده‌ای به والدین و نوجوانان وارد می‌کند. والدین باید امکان سرگرمی، استراحت و تفریحات سالم را برای فرزندانشان فراهم کنند. شرکت در مسابقات ورزشی، رفتن به پارک و ترتیب دادن مسافرت های دسته جمعی، رفتن به باشگاه‌های ورزشی، تفریحی، فرهنگی و مجامع دینی می‌تواند از بروز بزهکاری جلوگیری کند.[2]
فعالیت‌های ذهنی نوجوانان و جوانان در زمینه ادامه تحصیل و مطالعه زیاد خصوصاً ر ایام امتحانات، ممکن است با از دست رفتن نشاط و تعادل حیاتی آنان همراه شود. چنین وضعیتی ممکن است سبب بروز بسیاری از اختلالات روانی همچون نوروز، افسردگی‌ها و نارسایی‌های جسمی به ویژه از نوع بیماری‌های روان‌تنی شود.در این شزایط برخوراری از یک برنامه جامع و پیش‌بینی فرصتی آزاد و فارغ از کار، مهم‌ترین گام در پیشگیری از آسیب‌های روانی است. فقدان حد اقلی از اوقات فراغت در زندگی روزمره باعث افزایش اضطراب و فشار روانی شده، زمینه اختلال در قوای حسی و ادراکی را فراهم می‌آورد و فرد در تفکر مولد و خلاق با مشکل مواجه می شود. به طور مسلم همانطوری که فشار ذهنی و روانی ناشی از فعالیت‌ها و مشغله‌های مستمر و بی‌وقفه نه تنها موجب اختلال در بهداشت روانی فرد می شود، بلکه قدرت فراگیری ادراک مطالب و نگاه‌داری ذهنی را به حداقل می رساند.[3]
نوجوانان و جوانان برای آزاد کردن انرژی متراکمی که در وجود شان انباشته است به تفریح و سرگرمی نیاز دارند،. نیازهای آنان در این زمینه انکارناپذیر است و نباید و نمی توان به جای پاسخ مناسب، نیازهای شان را سرکوب کرده و یا سرسری از آن گذشت. نیاز سرکوب شده، رمینه مساعدی برای انحراف آنان و پژمرده شدن روحیه آنان فراهم می‌آورد.[4]
تفریحات سالم در توسعه سلامت روان نقش زیادی دارند. در زیر به برخی ازین نقش‌ها پرداخته شده است: تفریحات سالم فرصت‌هایی را ایجاد می‌کند که نوجوانان، خشم و پرخاشگری خود را ابراز کنند، در حالیکه به دلیل محدودیت‌های محیط درس و کار راهی برای تخلیه آن‌ها ندارند. تفریحات سالم فرصت های برای سازندگی و خلاقیت مناسب با توانایی‌ها و قابلیت‌ها ایجاد می کند. تفریحات سالم فرصت های مناسبی برای کسب آرامش و رهایی از تنش ها و نگرانی ها در زندگی روزانه است. روانشناسان معتقدند که همه این نیازها را می توان به وسیله انواع تفریحات سالم برآورده ساخت. اوقات فراغت، فرصتی مناسب برای استفاده مفید و سرگرم کننده است.[5]
همه کودکان و نوجوانان نیاز به تفریح و شادمانی دارند و اگر والدین، مدرسه و جامعه از کمک به ارضای این نیاز غفلت کنند از یک وظیفه مهم شانه خالی کرده‌اند. هر نهاد تربیتی رسمی یا غیررسمی باید اصل مهم فراهم کردن امکانات مختلف را برای یاری نوجوان در لذت بردن طبیعی و معقول بپذیرد و این امر میسر نمی‌شود مگر این که فرصت‌های مناسب برای آن فراهم شود. شادمانی و لذت جویی از ویژگی‌های طبیعی انسان است و از همان اوایل طفولیت ظاهر می‌شود. نقطه مقابل این ویژگی عاطفی انسان، درد و رنج و ناراحتی است که تداوم آن در جریان زندگی فرد می‌تواند منجر به اختلال‌های روانی و کم رشدی فرد شود. از نشانه‌های مهم سلامت روانی و عقلانی فرد شادمانی روحیه و رضایت و امیدواری است. افرادی که در دوره کودکی و نوجوانی ازین موهبت‌های مهم روانی محروم باشند در ادامه زندگی خود در دوره جوانی و بزرگسالی و پیری نیز معمولاً از سلامت کامل روانی برخوردار نخواهند بود. فردی که شادمان است به سلامت خود و دیگران کمک می‌کند.[6]
[1] - ر.ک. مایکل، ترجمه نیسان گاهان، راهنمای رفتار با نوجوان، ص184.
[2] - بیابانگرد، همان ، ص284.
[3] - اکبری، ابوالقاسم، نیازهای نوجوانان و جوانان، ص136. به نقل از محمدی 1389.
[4] - احمدوند، بهداشت روان، ص286. به نقل از: حیدری 1370.
[5] - اکبری، ابوالقاسم، همان، ص137.
[6] -لطف‌آبادی، روانشناسی رشد، ج2، ص162.
