ویژگی‌های شخصیت سالم

روانشناسان در بررسی شخصیت سالم، اصطلاحات مختلفی مانند: بهنجاری   normality  ، سلامتhealth  ، کمال، بلوغ و پختگیmaturity  ، و رشد یافتگیgrowth، را بکار برده‌اند. مفهوم دیگری را که می‌توان محصول شخصیت سالم یا تقریباً مرادف آن دانست، شخصیت برخوردار از بهداشت روانیmental health، است. بنابراین شخصیت برخوردار از بهداشت روانی همان شخصیت سالم است که برخی نظریه‌پردازان به توصیف و بیان ویژگی‌های آن پرداخته‌اند. سلامت روانی حالتی روانی است که ویژگی آن، سلامت عاطفی، رهایی نسبی از اضطراب، و نشانگان ناتوان کننده، توانایی برقراری روابط سازنده با دیگران و مقابله با مقتضیات و استرس‌های معمولی زندگی است. از میان نظریه پردازان، اریکسون از هشت مرحله روانی اجتماعی صحبت کرده و در هر مرحله شیوه‌های سازگارانه مواجهه با مسایل زندگی را در مقابل شیوه‌های ناسازگار بیان کرده است. وی نگاهی تحولی به شخصیت سالم دارد ودر هر مرحله تحول، ملاکی را برای شخص برخوردار از سلامت روان معرفی کرده است.[1] بر اساس تعریف سازمان بهداشت روانی، فرد دارای شخصیت سالم، ارتباط مناسبی با دیگران دارد و به دنبال اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تعارض‌ها و تمایلات شخصی خویش به طور منطقی، عادلانه و مناسب است.[2] در حال حاضر بیشتر روانپزشکان، توانایی سازش با محیط، انعطاف‌پذیری، قضاوت عادلانه و منطقی در مواجهه با محرومیت‌ها و فشارهای روانی را ملاک شخصیت سالم می‌دانند. گینزبرگ، «تسلط و مهارت در ارتباط صحیح با محیط در سه فضای مهم زندگی یعنی خانواده، شغل و تفریحات» را ملاک سلامت روان می داند. این شخص و همکارانش برای توضیح بیشتر می‌گویند: استعداد یافتن و ادامه کار، داشتن خانواده، ایجاد محیط خانوادگی دلپسند، فرار از مسایلی که با قانون درگیری دارد، لذت بردن از زندگی و استفاده‌ی صحیح از فرصت‌ها، ملاک تعادل و سلامت روان است[3] وین‌دایر رها بودن از رفتارهای خودتخریبی را قابل دستیابی می داند و برای شخصیت سالم ویژگی‌های زیر را برمی‌شمارد: 1- خوشنودی و رضایت از همه امور زندگی و دوری از شکوه و شکایت از مشکلات و ناملایمات. 2- رهایی از احساس تقصیر و گناه و اضطراب‌های مربوط به گذشته. 3- رهایی و فراغت از نگرانی و رنج و غصه نسبت به امور گذشته و وقایع آینده که در اختیارشان نیست، به علاوه زندگی در لحظه‌ی حاضر و بهره‌برداری و لذت بردن از دست‌آوردهای لحظه‌های حال؛ 4- استقلال و آزادی در تصمیم‌گیری و دوری از فرهنگ‌زدگی و نادیده انگاشتن رسوم بی‌معنا. 5- زندگی با نشاط و شادی چه در رابطه باخود و چه در رابطه با دیگران. 6- پذیرش و دوست داشتن خود و دوری از ملامت خویش، رسیدگی به بدن و نیازهای مختلف خود. 7- دوستی و ارج نهادن به طبیعت و همه اجزای جهان حتی گیاهان و حیوانات. 8- دوستی مردم، یاری دادن آن‌ها و دوری از سرزنش و ملامت مردم. 9- برخورداری از انرژی بسیار برای انجام امور، کنجکاوی و بی‌اعتنایی نسبت به شکست. 10- برخورداری از ارزش‌های فرامنطقه‌ی و احساس تعلق به کل بشریت.[4]

کیومنKeumann، رشدیافتگی و سلامت شخصیت را در پنج بعد اساسی ذیل توصیف می کند: 1- داشتن دیدگاهی واقع‌بینانه از خود و دیگران. 2- پذیرش خود و دیگران. 3- زندگی کردن در زمان حال در عین توجه به مسایل گذشته و آینده. 4- برخورداری از ارزش‌های پیش‌برنده و هدایت کننده. 5- توسعه توانایی‌ها و علایق خود به گونه‌ای که با مقتضیات زندگی کنار بیاید.[5]